در اینجا با توجه به اینکه حوزه شمول و گستره لفظ معنوی فراوان بوده و معانی متعددی را برای آن تعریف نموده اند بنظر می آید که آنطور که شایسته است در رابطه با آفرینش های فکری این لغت جامع میباشد ولی مانع نیست . زیرا هدف و مقصود ازحقوق این نوع مالکیت ، حقوقی است که منبعث از افکار و اندیشه و قوه تعقل خردورزان و اندیشمندان میباشد . در صورتی که کلمه « فکری » دارای حیطه گسترده ای است که یکی از آنها حق مالکیت معنوی است . ضمن اینکه کلمه معنوی در اکثر مواقع در مقابل کلمه مادی ، صوری و ظاهری بیان می شود . حقوق مالکیت فکری در اسناد بین المللی حقوق بشر همچون اعلامیه های جهانی حقوق بشر ، میثاق مدنی و سیاسی و میثاق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه بوده است و بررسی این حقوق در حوزه مالکیت فردی معنی پیدا می کند .^[۴]

در قوانین ایران تعریفی از حق مالکیت فکری ارائه نشده است اما با در نظر گرفتن جمیع جهات می توان تعریف فوق را از مواد مختلف قانون استنباط نمود . « حقوق معنوی ؛ مزایائی است قانونی ، غیر مادی و مربوط به شخصیت پدیدآورنده یک اثر فکری که به موجب آن ، وی برای همیشه از یک دسته حقوق برخوردار است . » ^[۵]
بدین سبب مزایایی برای صاحب فکر و اندیشه بوجود می آید که این مزایا پایدار بوده و قابلیت انتقال به غیر را داراست .
برخی از حقوق دانان در سه بخش به تعاریفی از حقوق مالکیت ادبی و هنری و مالکیت حق تالیف و مالکیت حقوق صنعتی پرداخته اند .
« مالکیت ادبی و هنری : حق استفاده مالی و انحصاری و موقت هنرمند یا نویسنده از هنر یا نوشته خود می باشد .
مالکیت حق تالیف : اختیار قانونی نویسنده در مورد استفاده مالی از اثر قلمی خود در مدتی که قانون معین کرده است .

در اینجا با توجه به اینکه حوزه شمول و گستره لفظ معنوی فراوان بوده و معانی متعددی را برای آن تعریف نموده اند بنظر می آید که آنطور که شایسته است در رابطه با آفرینش های فکری این لغت جامع میباشد ولی مانع نیست . زیرا هدف و مقصود ازحقوق این نوع مالکیت ، حقوقی است که منبعث از افکار و اندیشه و قوه تعقل خردورزان و اندیشمندان میباشد . در صورتی که کلمه « فکری » دارای حیطه گسترده ای است که یکی از آنها حق مالکیت معنوی است . ضمن اینکه کلمه معنوی در اکثر مواقع در مقابل کلمه مادی ، صوری و ظاهری بیان می شود . حقوق مالکیت فکری در اسناد بین المللی حقوق بشر همچون اعلامیه های جهانی حقوق بشر ، میثاق مدنی و سیاسی و میثاق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه بوده است و بررسی این حقوق در حوزه مالکیت فردی معنی پیدا می کند .^[۴]
در قوانین ایران تعریفی از حق مالکیت فکری ارائه نشده است اما با در نظر گرفتن جمیع جهات می توان تعریف فوق را از مواد مختلف قانون استنباط نمود . « حقوق معنوی ؛ مزایائی است قانونی ، غیر مادی و مربوط به شخصیت پدیدآورنده یک اثر فکری که به موجب آن ، وی برای همیشه از یک دسته حقوق برخوردار است . » ^[۵]
بدین سبب مزایایی برای صاحب فکر و اندیشه بوجود می آید که این مزایا پایدار بوده و قابلیت انتقال به غیر را داراست .
برخی از حقوق دانان در سه بخش به تعاریفی از حقوق مالکیت ادبی و هنری و مالکیت حق تالیف و مالکیت حقوق صنعتی پرداخته اند .
« مالکیت ادبی و هنری : حق استفاده مالی و انحصاری و موقت هنرمند یا نویسنده از هنر یا نوشته خود می باشد .
مالکیت حق تالیف : اختیار قانونی نویسنده در مورد استفاده مالی از اثر قلمی خود در مدتی که قانون معین کرده است .
مالکیت حقوق صنعتی : اختیار قانونی مخترع نسبت به استفاده مالی از اختراع خود و نیز اختیار قانونی استفاده از علامت فابریک و یا اسم تجارتی و یا هر نوع امتیاز دیگر را گویند ». ^[۶]
عده ای از حقوقدانان نیز « حقوق مالکیت معنوی را حقوقی می داند که به صاحب آن اختیار انتفاع انحصاری از فعالیت فکر و ابتکار انسان را می دهد .» برای مثال حقی که تاجر و صنعتگر نسبت به نام تجاری یا مشکل خاص و علامت کالاها و فرآورده های خود دارد ، یا حقی که نویسنده اثر ادبی یا مخترعی نسبت به اثر و اختراع پیدا می کند ، حق مالکیت فکری است .^[۷]
گروهی نیز به تبعیت از قانون مدنی فرانسه « اموال را به دو قسم مادی و غیر مادی تقسیم نموده است و اموال غیر مالی را اموالی می داند که وجود مادی و عینی در خارج ندارند ولی جامعه وجود آن را اعتبار نموده است و قانون هم آن را شناخته است . مانند حق تالیف ، حق تصنیف و حق اختراع .»^[۸]
برخی از حقوق دانان « مالکیت معنوی را حقوقی می داند که دارای ارزش اقتصادی و داد و ستد است ولی موضوع آنها شیء معین مادی نیست و موضوع این حقوق فعالیت و اثر فکری انسان است .» ^[۹]
اما در نگاهی دیگر حق مالکیت معنوی به معنای خاص یا مالکیت فکری را عبارت از ” رابطه حقوقی موجود بین اثر فکری یا آفرینه های ذهنی و پدیدآورنده آن که به موجب قانون ، صاحب اثر ، حق بهره برداری مالی و معنوی از آن را پیدا می کند ، می دانند . ^[۱۰]
به اعتقاد یکی دیگر از صاحبنظران : « حقوق مالکیت فکری ، حقی است که شخص حقیقی و یا حقوقی مکتشف یا مبتکر یک ایده ( فکر ) علمی ، هنری و یا ادبی نسبت به حاصل اندیشه و ابداع خود پیدا می کند و می تواند از حقوق و منافع آنی و یا جاری آن برخوردار گردد . این حقوق به فرد ذی حق امکان می دهد که بر علیه هر نوع شبیه سازی و یا کپی برداری بدون مجوز در محاکم ملی و بین المللی طرح دعوی نماید . » ^[۱۱]
گفتار دوم : تعاریف مالکیت فکری در کنوانسیون ها و معاهدات بین المللی
گروهی از حقوقدانان اروپایی معتقدند: مالکیت فکری را به کاربردهای اندیشه و اطلاعاتی که ارزش تجاری دارند اطلاق نموده است . »^[۱۲]
در تعریفی دیگر آمده است : مالکیت معنوی را می توان استفاده یا ارزش یک اندیشه دانست که آفریننده اندیشه ، آن را به جامعه معرفی می کند و در صدد کنترل تقویم اجتماعی آفرینش خویش بر می آید . به بیان دیگر مالکیت معنوی را وسیله ای برای حفاظت از منافع شخصیت یا سازندگان فردی است .^[۱۳]
گروه دیگری نیز بر این اعتقادند که : حقوق مالکیت فکری امتیازهای قاعده مندی است که مالکیت و بهره برداری از اشیاء انتزاعی در بسیاری از حوزه های فعالیت انسانی را تنظیم می کند . ^[۱۴]
سازمان جهانی مالکیت فکری حق مالکیت فکری را در معنای وسیع کلمه ، « عبارت از حقوق ناشی از آفرینش های فکری در زمینه های علمی ، صنعتی ، ادبی و هنری می داند . »^[۱۵]
با توجه به تمام تعاریف ارائه شده در مورد مالکیت فکری ، می توان به یک نکته مهم اشاره نمود و آن اینکه مالکیت فکری ، بیانگر حقوقی است که به اندیشه و تفکر انسانها تعلّق می گیرد .
مبحث دوم : تعریف زیر شاخه های مالکیت فکری
به طور کلی حقوق مالکیت فکری را به دو شاخه اصلی حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مالکیت صنعتی تقسیم بندی نموده اند .در موافقت نامه تریپس که از نظر پوشش، انواع مختلف حقوق مالکیت فکری را شامل گردیده و مقررات ماهوی نسبتاً کاملی را در راستای حمایت از آنها بیان می‏دارد. در بند ۲ ماده ۱ موافقت نامه به حوزه شمول مالکیت فکری اشاره شده است به موجب این بند اصطلاح مالکیت فکری « به کلیه انواع مالکیت فکری که موضوع بخش های ۱ تا ۷ قسمت ۲ هستند ، مربوط می شود .این هفت قسمت عبارتند از
۱ – حق نسخه برداری و حقوق جانبی ؛
۲ – علائم تجاری ؛
۳ – نشانه های جغرافیایی ؛
۴ – طرحهای صنعتی ؛
۵ – حق ثبت اختراع ؛
۶ – طرحهای ساخت مدارهای یکپارچه ؛
۷ – حفاظت از اطلاعات افشا نشده ؛
چنانکه مشهود است ؛ اینکه بخش های فوق را می توان در دو حوزه کلی تقسیم بندی نمود حوزه مالکیت ادب و هنری که شامل حق نسخه برداری و حقوق جانبی می شود و خود در طیف گسترده ای از حمایت ها شامل آثار مکتوب تا آثار سمعی – بصری ، آثار تجسمی ، صنایع دستی و نرم افزارهای رایانه ای را بدنبال دارد . حوزه دیگر مرتبط به مالکیت صنعتی می باشد ؛ که در برگیرنده ردیف های ۲ الی ۷ ذکر شده است . گرچه در این حوزه نیز تقسیماتی را بوجود آورده اند و گروهی معتقدند که حقوق مالکیت صنعتی را نیز به دو گروه حقوق مربوط به علائم شامل علائم تجاری و نشانه های جغرافیایی و گروه مربوط به اختراع و طراحی صنعتی و اسرار تجاری می باشد . وجه تمایز دو گروه اخیر الذکر تمایز در مدت حمایت است که در آتی به آن خواهیم پرداخت . موافقت نامه در بند ۱ ماده ۱ به شمول موافقت نامه اشاره نموده است . « اعضا ، مقررات موافقت نامه حاضر را به اجرا در خواهند آورد ، اعضا بدون اینکه تعهدی داشته باشند ، می توانند در قوانین خود حمایت گسترده تر از آنچه در این موافقت نامه از آنها درخواست شده در نظر گیرند ، مشروط بر اینکه حمایت مزبور با مقررات موافقت نامه حاضر تعارض نداشته باشد . اعضا مخیر خواهند بود که در عرف و نظام حقوقی خود روش مقتضی برای اجرای مقررات این موافقت نامه را تعیین کنند » . قابل ذکر است که گرچه در بند ۲ ماده ۱ موافقت نامه تنها به ۷ بخش اشاره شده است ؛ اما در متن موافقت نامه و در بخش ۸ نیز به کنترل رویه های ضد رقابتی در پروانه های ( لیسانس های ) قراردادی پرداخته است .
« دو دسته حقوق قوق از دو جهت نیز با هم تفاوت دارند : اول ، اینکه حمایت از دسته اول منوط به هیچگونه تشریفاتی نیست ، اما حمایت از دسته دوم منوط به تشریفات ثبت است ؛ دیگر اینکه مدت حمایت از حقوق دسته اول بلندمدت تر از حمایت از حقوق دسته دوم می باشد ، و در دسته دوم تنها در علایم تجاری قابل تمدید است ».^[۱۶]
گفتار نخست : مالکیت ادبی و هنری
در این باره در کتب مختلف به دو واژه مهم اثر و مولف پرداخته شده است که ابتدا لازم است به تعاریفی از این دو واژه پرداخت : « اثر » به معنی بیان بکر و خلّاق احساس در حیطه ادب ، علم ، موسیقی و هنر است و کسی که اثری را خلق می کند « مولف » خوانده می شود . ^[۱۷]
« اثر ادبی » : هرگونه اثری است که در قالب کلمات یا اعداد – خواه به صورت کتبی یا شفاهی – ارائه شده است به جزاثر دیداری – شنیداری .
«اثر دیداری – شنیداری » : عبارت است از اثری متشکل از مجموعه ای از تصاویر متوالی و مرتبط به گونه ای که مشاهده آنها احساس متحرک بودن را در ذهن به وجود آورد ، خواه به صورت همراه باشد یا نباشد .
« اثر مستعار » : اثری است که بر روی نسخه های آن نام غیر واقعی پدید آورنده درج شده باشد .
حق مالکیت ادبی و هنری ( حق مؤلّف ) : حق پدید آورنده آثار ادبی ، هنری و علمی در نامیده شدن اثر به نام او و نیز حق انحصاری وی در تکثیر ، تولید ، عرضه ، اجرا و بهره برداری از اثر خود است . ^[۱۸]
سازمان جهانی مالکیت فکری نیز حق مؤلّف ( کپی رایت )^[۱۹] را یک اصطلاح حقوقی می داند که به ابداع کنندگان آثار ادبی و هنری تعلّق می گیرد . ^[۲۰]
از آنجا که قوانینی که در پی می آید ، از نظر حقوقی به شخصی تعلّق می گیرد که اثری را خلق کرده است ( مولّف ) ، به همین دلیل آن را « حق مولّف » می نامند ..^[۲۱]
هنرهای کاربردی : عبارت است از یک اثر هنری ، با خصوصیّات کاربردی یا اثری که در یک کالا متبلور شده است ؛ اعم از اینکه به طریق دستی یا صنعتی تولید شده باشد .^[۲۲]
فولکلور ( آثار ابتکاری بر پایه فرهنگ عامه ) : به آفرینش های ادبی و هنری اطلاق می شود که پدیدآورندگان معینی را نمی توان برای آن شناخت . این آثار به تدریج از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و به عنوان باورهای توده مردم ، میراث فرهنگ سنتی را تشکیل داده اند .
هنرهای تجسمی : هنرهایی هستند که به آنها هنرهای بصری یا دیداری نیز گفته می شود ، آن گروه از هنرهای مبتنی بر طرح هستند که شخصا حس بینایی را مخاطب قرار می دهند .
نرم افزار : عبارت است از مجموعه دستورالعمل هایی که به منظور انجام کاری به رایانه داده می شود . به عبارتی دیگر « دستورالعمل ها ، برنامه ها و جملات قابل اجرایی هستند که توسط انسانها نوشته و به وسیله آن می توان از سخت افزار رایانه استفاده کرد ».^[۲۳]
« برنامه رایانه ای » متشکل از مجموعه ای از دستورات است که به صورت کلمات ، کدها ، طرح برنامه یا هر شکل دیگری بیان شود و چنانچه در ابزار رسانه ای که رایانه توانایی خواندن آن را دارد ، قرار گیرد ، سبب شود که رایانه عمل خاصی را انجام دهد یا به نتیجه خاصی برسد ».^[۲۴]
داده پیام :^[۲۵] عبارت است از هر نمادی از واقعه ، اطلاعات یا مفهوم که با وسایل الکترونیکی نوری و یا فناوری جدید اطلاعات تولید ، ارسال ، دریافت ، ذخیره یا پردازش شود . ^[۲۶]
توپوگرافی ^[۲۷] : نقشه های با مقیاس بزرگ و کوچک هستند که برای نشان دادن خصوصیات فیزیکی سطح زمین بکار می روند . این نقشه ها برای مطالعات زمین شناسی بخاطر اطلاعات مفید آن از جمله قابلیت اندازه گیری فواصل افقی و یا ارتفاع عمودی نقاط مختلف یک وسیله اساسی به شمار می روند .
لیتو گرافی^[۲۸] : گونه ای چاپ مکانیکی شامل استفاده از صفحه های عکاسی یا صفحه های مشابه ، که در سطح آنان ناحیه تصویر ، به صورت روغن دوست ( جوهرگیر ) و نواحی غیر تصویری به صورت آب دوست درآمده است . معمولا این صفحات را با پودر آلومنیوم می سازند . به زبان ساده تر می توان گفت لیتوگرافی ، فنی است که با بهره گرفتن از روش های عکاسی ( شیمیایی و فیزیکی ) قالب چاپ را می سازند .
پانتومیم : انواع رقص و حرکات موزون بدون صدا را گویند .
گفتار دوم : مالکیت صنعتی

مالکیت حقوق صنعتی : اختیار قانونی مخترع نسبت به استفاده مالی از اختراع خود و نیز اختیار قانونی استفاده از علامت فابریک و یا اسم تجارتی و یا هر نوع امتیاز دیگر را گویند ». ^[۶]
عده ای از حقوقدانان نیز « حقوق مالکیت معنوی را حقوقی می داند که به صاحب آن اختیار انتفاع انحصاری از فعالیت فکر و ابتکار انسان را می دهد .» برای مثال حقی که تاجر و صنعتگر نسبت به نام تجاری یا مشکل خاص و علامت کالاها و فرآورده های خود دارد ، یا حقی که نویسنده اثر ادبی یا مخترعی نسبت به اثر و اختراع پیدا می کند ، حق مالکیت فکری است .^[۷]
گروهی نیز به تبعیت از قانون مدنی فرانسه « اموال را به دو قسم مادی و غیر مادی تقسیم نموده است و اموال غیر مالی را اموالی می داند که وجود مادی و عینی در خارج ندارند ولی جامعه وجود آن را اعتبار نموده است و قانون هم آن را شناخته است . مانند حق تالیف ، حق تصنیف و حق اختراع .»^[۸]
برخی از حقوق دانان « مالکیت معنوی را حقوقی می داند که دارای ارزش اقتصادی و داد و ستد است ولی موضوع آنها شیء معین مادی نیست و موضوع این حقوق فعالیت و اثر فکری انسان است .» ^[۹]
اما در نگاهی دیگر حق مالکیت معنوی به معنای خاص یا مالکیت فکری را عبارت از ” رابطه حقوقی موجود بین اثر فکری یا آفرینه های ذهنی و پدیدآورنده آن که به موجب قانون ، صاحب اثر ، حق بهره برداری مالی و معنوی از آن را پیدا می کند ، می دانند . ^[۱۰]
به اعتقاد یکی دیگر از صاحبنظران : « حقوق مالکیت فکری ، حقی است که شخص حقیقی و یا حقوقی مکتشف یا مبتکر یک ایده ( فکر ) علمی ، هنری و یا ادبی نسبت به حاصل اندیشه و ابداع خود پیدا می کند و می تواند از حقوق و منافع آنی و یا جاری آن برخوردار گردد . این حقوق به فرد ذی حق امکان می دهد که بر علیه هر نوع شبیه سازی و یا کپی برداری بدون مجوز در محاکم ملی و بین المللی طرح دعوی نماید . » ^[۱۱]
گفتار دوم : تعاریف مالکیت فکری در کنوانسیون ها و معاهدات بین المللی
گروهی از حقوقدانان اروپایی معتقدند: مالکیت فکری را به کاربردهای اندیشه و اطلاعاتی که ارزش تجاری دارند اطلاق نموده است . »^[۱۲]
در تعریفی دیگر آمده است : مالکیت معنوی را می توان استفاده یا ارزش یک اندیشه دانست که آفریننده اندیشه ، آن را به جامعه معرفی می کند و در صدد کنترل تقویم اجتماعی آفرینش خویش بر می آید . به بیان دیگر مالکیت معنوی را وسیله ای برای حفاظت از منافع شخصیت یا سازندگان فردی است .^[۱۳]
گروه دیگری نیز بر این اعتقادند که : حقوق مالکیت فکری امتیازهای قاعده مندی است که مالکیت و بهره برداری از اشیاء انتزاعی در بسیاری از حوزه های فعالیت انسانی را تنظیم می کند . ^[۱۴]
سازمان جهانی مالکیت فکری حق مالکیت فکری را در معنای وسیع کلمه ، « عبارت از حقوق ناشی از آفرینش های فکری در زمینه های علمی ، صنعتی ، ادبی و هنری می داند . »^[۱۵]
با توجه به تمام تعاریف ارائه شده در مورد مالکیت فکری ، می توان به یک نکته مهم اشاره نمود و آن اینکه مالکیت فکری ، بیانگر حقوقی است که به اندیشه و تفکر انسانها تعلّق می گیرد .
مبحث دوم : تعریف زیر شاخه های مالکیت فکری
به طور کلی حقوق مالکیت فکری را به دو شاخه اصلی حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مالکیت صنعتی تقسیم بندی نموده اند .در موافقت نامه تریپس که از نظر پوشش، انواع مختلف حقوق مالکیت فکری را شامل گردیده و مقررات ماهوی نسبتاً کاملی را در راستای حمایت از آنها بیان می‏دارد. در بند ۲ ماده ۱ موافقت نامه به حوزه شمول مالکیت فکری اشاره شده است به موجب این بند اصطلاح مالکیت فکری « به کلیه انواع مالکیت فکری که موضوع بخش های ۱ تا ۷ قسمت ۲ هستند ، مربوط می شود .این هفت قسمت عبارتند از
۱ – حق نسخه برداری و حقوق جانبی ؛
۲ – علائم تجاری ؛
۳ – نشانه های جغرافیایی ؛
۴ – طرحهای صنعتی ؛
۵ – حق ثبت اختراع ؛
۶ – طرحهای ساخت مدارهای یکپارچه ؛
۷ – حفاظت از اطلاعات افشا نشده ؛
چنانکه مشهود است ؛ اینکه بخش های فوق را می توان در دو حوزه کلی تقسیم بندی نمود حوزه مالکیت ادب و هنری که شامل حق نسخه برداری و حقوق جانبی می شود و خود در طیف گسترده ای از حمایت ها شامل آثار مکتوب تا آثار سمعی – بصری ، آثار تجسمی ، صنایع دستی و نرم افزارهای رایانه ای را بدنبال دارد . حوزه دیگر مرتبط به مالکیت صنعتی می باشد ؛ که در برگیرنده ردیف های ۲ الی ۷ ذکر شده است . گرچه در این حوزه نیز تقسیماتی را بوجود آورده اند و گروهی معتقدند که حقوق مالکیت صنعتی را نیز به دو گروه حقوق مربوط به علائم شامل علائم تجاری و نشانه های جغرافیایی و گروه مربوط به اختراع و طراحی صنعتی و اسرار تجاری می باشد . وجه تمایز دو گروه اخیر الذکر تمایز در مدت حمایت است که در آتی به آن خواهیم پرداخت . موافقت نامه در بند ۱ ماده ۱ به شمول موافقت نامه اشاره نموده است . « اعضا ، مقررات موافقت نامه حاضر را به اجرا در خواهند آورد ، اعضا بدون اینکه تعهدی داشته باشند ، می توانند در قوانین خود حمایت گسترده تر از آنچه در این موافقت نامه از آنها درخواست شده در نظر گیرند ، مشروط بر اینکه حمایت مزبور با مقررات موافقت نامه حاضر تعارض نداشته باشد . اعضا مخیر خواهند بود که در عرف و نظام حقوقی خود روش مقتضی برای اجرای مقررات این موافقت نامه را تعیین کنند » . قابل ذکر است که گرچه در بند ۲ ماده ۱ موافقت نامه تنها به ۷ بخش اشاره شده است ؛ اما در متن موافقت نامه و در بخش ۸ نیز به کنترل رویه های ضد رقابتی در پروانه های ( لیسانس های ) قراردادی پرداخته است .
« دو دسته حقوق قوق از دو جهت نیز با هم تفاوت دارند : اول ، اینکه حمایت از دسته اول منوط به هیچگونه تشریفاتی نیست ، اما حمایت از دسته دوم منوط به تشریفات ثبت است ؛ دیگر اینکه مدت حمایت از حقوق دسته اول بلندمدت تر از حمایت از حقوق دسته دوم می باشد ، و در دسته دوم تنها در علایم تجاری قابل تمدید است ».^[۱۶]
گفتار نخست : مالکیت ادبی و هنری
در این باره در کتب مختلف به دو واژه مهم اثر و مولف پرداخته شده است که ابتدا لازم است به تعاریفی از این دو واژه پرداخت : « اثر » به معنی بیان بکر و خلّاق احساس در حیطه ادب ، علم ، موسیقی و هنر است و کسی که اثری را خلق می کند « مولف » خوانده می شود . ^[۱۷]
« اثر ادبی » : هرگونه اثری است که در قالب کلمات یا اعداد – خواه به صورت کتبی یا شفاهی – ارائه شده است به جزاثر دیداری – شنیداری .
«اثر دیداری – شنیداری » : عبارت است از اثری متشکل از مجموعه ای از تصاویر متوالی و مرتبط به گونه ای که مشاهده آنها احساس متحرک بودن را در ذهن به وجود آورد ، خواه به صورت همراه باشد یا نباشد .
« اثر مستعار » : اثری است که بر روی نسخه های آن نام غیر واقعی پدید آورنده درج شده باشد .
حق مالکیت ادبی و هنری ( حق مؤلّف ) : حق پدید آورنده آثار ادبی ، هنری و علمی در نامیده شدن اثر به نام او و نیز حق انحصاری وی در تکثیر ، تولید ، عرضه ، اجرا و بهره برداری از اثر خود است . ^[۱۸]
سازمان جهانی مالکیت فکری نیز حق مؤلّف ( کپی رایت )^[۱۹] را یک اصطلاح حقوقی می داند که به ابداع کنندگان آثار ادبی و هنری تعلّق می گیرد . ^[۲۰]
از آنجا که قوانینی که در پی می آید ، از نظر حقوقی به شخصی تعلّق می گیرد که اثری را خلق کرده است ( مولّف ) ، به همین دلیل آن را « حق مولّف » می نامند ..^[۲۱]
هنرهای کاربردی : عبارت است از یک اثر هنری ، با خصوصیّات کاربردی یا اثری که در یک کالا متبلور شده است ؛ اعم از اینکه به طریق دستی یا صنعتی تولید شده باشد .^[۲۲]
فولکلور ( آثار ابتکاری بر پایه فرهنگ عامه ) : به آفرینش های ادبی و هنری اطلاق می شود که پدیدآورندگان معینی را نمی توان برای آن شناخت . این آثار به تدریج از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و به عنوان باورهای توده مردم ، میراث فرهنگ سنتی را تشکیل داده اند .
هنرهای تجسمی : هنرهایی هستند که به آنها هنرهای بصری یا دیداری نیز گفته می شود ، آن گروه از هنرهای مبتنی بر طرح هستند که شخصا حس بینایی را مخاطب قرار می دهند .
نرم افزار : عبارت است از مجموعه دستورالعمل هایی که به منظور انجام کاری به رایانه داده می شود . به عبارتی دیگر « دستورالعمل ها ، برنامه ها و جملات قابل اجرایی هستند که توسط انسانها نوشته و به وسیله آن می توان از سخت افزار رایانه استفاده کرد ».^[۲۳]
« برنامه رایانه ای » متشکل از مجموعه ای از دستورات است که به صورت کلمات ، کدها ، طرح برنامه یا هر شکل دیگری بیان شود و چنانچه در ابزار رسانه ای که رایانه توانایی خواندن آن را دارد ، قرار گیرد ، سبب شود که رایانه عمل خاصی را انجام دهد یا به نتیجه خاصی برسد ».^[۲۴]
داده پیام :^[۲۵] عبارت است از هر نمادی از واقعه ، اطلاعات یا مفهوم که با وسایل الکترونیکی نوری و یا فناوری جدید اطلاعات تولید ، ارسال ، دریافت ، ذخیره یا پردازش شود . ^[۲۶]
توپوگرافی ^[۲۷] : نقشه های با مقیاس بزرگ و کوچک هستند که برای نشان دادن خصوصیات فیزیکی سطح زمین بکار می روند . این نقشه ها برای مطالعات زمین شناسی بخاطر اطلاعات مفید آن از جمله قابلیت اندازه گیری فواصل افقی و یا ارتفاع عمودی نقاط مختلف یک وسیله اساسی به شمار می روند .
لیتو گرافی^[۲۸] : گونه ای چاپ مکانیکی شامل استفاده از صفحه های عکاسی یا صفحه های مشابه ، که در سطح آنان ناحیه تصویر ، به صورت روغن دوست ( جوهرگیر ) و نواحی غیر تصویری به صورت آب دوست درآمده است . معمولا این صفحات را با پودر آلومنیوم می سازند . به زبان ساده تر می توان گفت لیتوگرافی ، فنی است که با بهره گرفتن از روش های عکاسی ( شیمیایی و فیزیکی ) قالب چاپ را می سازند .
پانتومیم : انواع رقص و حرکات موزون بدون صدا را گویند .
گفتار دوم : مالکیت صنعتی