پارسل و همکاران(۱۹۹۳) در تحقیقی با عنوان “سرمایه اجتماعی خانواده و مشکلات رفتاری کودکان” به بررسی رابطه بین این دو متغیر پرداخته‌اند. آنان معتقدند که سرمایه اجتماعی خانواده باید با جامعه پذیری هنجارهای اجتماعی در کودکان همبستگی داشته باشد. همچنین وضعیت اشتغال والدین باید با سازگاری اجتماعی کودکان در ارتباط باشد. این مطالعه به بررسی مشکلات رفتاری کودکان ۶-۸ ساله در خانواده هایی که والدین حضور داشتند، در یک نمونه ۵۲۴ نفری پرداخته است. یافته ها نشان می دهدکه سطح بالایی از اقتدار و داشتن محیط خانوادگی مثبتتر، فرزندان را در برابر مشکلات رفتاری حمایت می‌کند. تجزیه و تحلیل تغییرات در مشکلات رفتاری نشان می‌دهد که سختی کار پدر در خارج از خانه، در صورت اشتغال مادر در خارج از خانه و همچنین تعداد زیاد فرزندان، کودکان را در معرض خطر قرار می‌دهد. آن ها همچنین معتقدند که مکانیسم ویژهای وجود دارد که سرمایه اجتماعی خانواده از طریق انتقال بین نسلی ارتقاء می‌یابد.

فصل سوم

روش شناسی تحقیق

مقدمه

بشر در گذشته های دور از طریق روش های مختلف به دنبال پاسخ سوالات خود بوده است. اما این روش ها در طول زمان تغییر نموده و از اوایل قرن بیستم میلادی، روش علمی به عنوان مطمئن ترین روش جهت پاسخ به سوالات متنوع جای خود را در جوامع باز ‌کرده‌است. در دنیای امروز، پژوهش علمی به عنوان عنصر کلیدی در حل مسائل مدیریتی، مالی اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و آموزشی و نظایر آننقش بسزایی دارد. ‌بنابرین‏ درک مفاهیم پژوهش علمی، محقق را قادر خواهد ساخت تا بتواند از طریق روش ها و ابزارهای مناسب به اطلاعات مفید و سودمندی برای حل مسائل دست یابند(احمدی، ۱۳۹۱)

جان دیویی پژوهش را عبارت از فرایند جستجوی منظّم برای مشخص کردن یک موقعیت می‌داند . ‌بنابرین‏ پژوهش فرایندی است که از طریق آن می توان درباره ناشناخته ها به جستجو پرداخت و نسبت به آن ها شناخت لازم را کسب کرد . در این فرایند، از چگونگی گرد آوری شواهد و تبدیل آن ها به یافته ها تحت عنوان روش شناسیً یاد می شود. روش علمی یا روش پژوهش علمی ، فرایند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت نامعیّن است . (مقیمی ،۱۳۸۰)

در انجام دادن پژوهش به منظور کسب شناخت باید مجموعه ای از گزاره ها « فرضیه‌ها یا سؤال های تحقیق » را تدوین کرد، سپس آن ها را مورد آزمون قرار داد یا پاسخ آن ها را فراهم آورد.این امر فرایند پژوهش را هدایت کرده و پژوهشگر را در به دست آوردن شناخت یاری می‌دهد. براین اساس روش های پژوهشی، مجموعه فعالیت هایی است که در جریان پژوهش برای رسیدن به هدف و پی بردن به واقعیات به کار می رود. پژوهش های مختلف از نظر ماهیت موضوع و اهداف متفاوت هستند. به همین دلیل در هر پژوهشی، پژوهش گر باید تلاش کند تا مناسب ترین روش را برای رسیدن به اهداف و پی بردن به واقعیات برگزیند. در واقع هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه و روشی را اتخاذ کند تا او را هر چه دقیق تر آسان تر سریع تر و ارزان تر در دستیابی به پاسخ یا پاسخ هایی برای پرسش یا پرسش های تحقیق مورد نظر کمک کند. انتخاب روش تحقیق تا حد زیادی بستگی به هدف ها و ماهیت موضوع تحقیق و امکانات اجرایی آن دارد (دلاور، ۱۳۷۶).

در این فصل به معرفی و بحث پیرامون نوع و روش انجام تحقیق، جامعه آماری، نمونه، تعیین حجم نمونه، ابزار جمع‌ آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز تحقیق، شرح پرسشنامه، متغیر ها و روش های تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است.

ب) روش تحقیق

پژوهش حاضر از حیث هدف از جمله تحقیقات کاربردی می‌باشد. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که در پی ارائه شناخت سودمند و قابل کاربرد درباره ی حل مسائل سازمانی به کار می‌روند همچنین از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی و از نوع همبستگی-پیمایشی می‌باشد. و از نظر ارتباط بین متغیر ها از نوع علی می‌باشد.

پ )جامعه آماری

جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد، اشیاء و یا چیزهایی که حداقل دارای یک صفت مشترک می‌باشند، که محقّق می‌خواهد به تحقیق درباره آن ها بپردازد . معمولا در هر پژوهش، جامعه مورد بررسی یک جامعه آماری است که محقّق مایل است درباره صفت یا صفات متغیّر واحد های آن به مطالعه بپردازد(مقیمی ،۱۳۸۰ ).

بدیهی است برای ‌پاسخ‌گویی‌ صحیح به سوالات تحقیق می بایست جامعه آماری را به گونه ای انتخاب کرد که بتوان اطلاعات مورد نظر را با اعتماد و اطمینان بیشتری جمع‌ آوری کرد.

جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کودکان حاضر در مراکز بازپروری و اصلاح و تربیت شهرستان گرگان می باشدکه این تعداد برابر ۴۰ نفر می‌باشند.‌بنابرین‏ با توجه به مقدار جامعه محدود این تحقیق، دیگر نیازی به نمونه گیری نیست و کل جامعه را مورد بررسی قرار می‌دهیم .

ت)روش جمع‌ آوری اطلاعات

روش های گردآوری اطلاعات در این پژوهش را به طور کلی می توان به دو دسته کتابخانه ای و می‌دانی تقسیم نمود. در خصوص جمع‌ آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق از روش های کتابخانه ای (اینترنت، کتب، مقالات، پایان نامه ها و گزارشات…) و در خصوص جمع‌ آوری اطلاعات برای پاسخ به سوالات پژوهش از روش می‌دانی (ابزار پرسشنامه استاندارد و آزمون مربوط به پایایی و روایی بر روی آن انجام شد) استفاده شده است.

ث) ابزار جمع‌ آوری اطلاعات

اطلاعات را می توان به روش های گوناگون، ‌در مکان های مختلف و از انواع منابع گردآوری کرد. روش های گردآوری اطلاعات مشتمل است برمصاحبه حضوری، مصاحبه تلفنی، مصاحبه رایانه‌ای، پرسشنامه های حضوری، پستی یا الکترونیکی، مشاهده افراد یا رویداد با ضبط (یا بدون ضبط) صوتی یا تصویری و انواع سایر فنون انگیزشی همچون آزمون های برون فکنی(سکاران، ۲۰۰۳، ‌صفحه ۲۴۳).

نکته قابل ذکر اینکه، در تحقیقات مدیریتی در ایران، به احتمال زیاد روش پرسشنامه بهتر می‌تواند نیازهای اطلاعاتی پژوهش گران را تأمین نماید (آذر، ۱۳۷۳، ۲۸).

لذا، جهت جمع‌ آوری داده ها در این پژوهش از ابزار پرسشنامه برای یافتن نقش نهاد خانواده در بزهکاری اطفال استفاده شده است و با بهره گرفتن از داده های حاصل از پرسشنامه های استاندارد ، سوالات و فرضیات تحقیق مورد ارزیابی و آزمون قرار گرفتند.

ج) اجزای پرسشنامه الگوهای ناسازگار اولیه یانگ

پرسشنامه به عنوان یکی از متداول ترین ابزار جمع‌ آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی، عبارت است از مجموعه ای از پرسش های هدف دار که با بهره گیری از مقیاس های گوناگون نظر، دیدگاه و بینش یک فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار می‌دهد (خاکی،۱۳۷۸).

پرسشنامه استاندارد الگوهای ناسازگار اولیه یانگ برگرفته از فرم کوتاه ۷۵ آیتمی مدل جفری یانگ (۱۹۹۰) بوده و شامل ۷۵ سوال می‌باشد که بر اساس فرایند پنج گزینه ای لیکرت پایه گذاری شده اند(جدول۳-۲).

جدول۳-۱- کدگذاری و امتیاز دهی سوالات ‌بر اساس مقیاس ۵ گزینه­ای لیکرت

خیلی کم کم متوسط زیاد خیلی زیاد ۱ ۲ ۳ ۴ ۵

۱۲) تصور اشتباه: همه مردم مانند یکدیگر فکر می‌کنند اگر کسی به شکل تحقیر آمیز به من نگاه کند همه به پیروی از او با من اینگونه برخورد می‌کنند.

۱۳) اشتباه مرکز توجه بودن:صحبت کردن با مردم ‌به این می ماند که روی صحنه زیر نور روشن نور افکن ها ایفای نقش می کنی اگر آن ها را تحت تاثیر قرار ندهی آن ها مرا دوست نخواهند داشت.

۱۴) همیشه باید قدرتمند باشم هرگز نباید ضعیف ظاهر گردم.

(دیوید برنز، به نقل از قراچه داغی ۱۳۸۵).

الگوی نموداری درماندگی آموخته شده بر اساس دیدگاه شناختی بدین صورت است: الگوی شناختی در درماندگی آموخته شده، اطلاعات ‌در مورد شرایط ساختار شناختی یا پردازش اطلاعات که به یادگیری، انتظار و پیش‌بینی می‌ انجامد رفتار بر اساس انتظار و باور.

سلیگمن بر این باور است که افراد بر اساس سبک توصیفی شان دست به تغییر رویداد ها می‌زنند (کریمی،۱۳۸۹).

بر همین اساس در پژوهش مربوط به درماندگی اموخته شده نتایج جالبی به دست آمده که نشان می‌دهد نزدیک به صد درصد سگ های گروه کنترل یعنی آنهایی که قادر به پریدن و اجتناب از شک بودند، یادگیری جدید را آموختند اما ‌در مورد گروه شوک- عدم توانایی قطع شوک، این رقم پایین تر از پنجاه درصد بود.

اسکینر اعتقاد دارد سگ ها فقط یاد می گیرند که اگر کمی زوزه بکشند آزمایشگر شوک برقی را قطع خواهد کرد و با این بیان خط بطلان بر درماندگی آموخته شده می کشند. سلیگمن مانند سایر شناختی ها بر نقش باور و آگاهی و روند تاثیرگذاری آن ها بر زندگی تأکید می‌کند، گرچه این گفتار همپوشی هایی با دیدگاه های بک و الیس دارد اما از زاویه ای به داستان نگریسته که جالب است، سلیگمن اعتقاد دارد انسان در هنگام ترس از آینده منفی گرایی می‌کند و همین مسئله موجب می‌گردد تا با ریزبینی زیاد به اشتباه های خود بنگرد و توانایی‌های خود را نادیده بگیرد (همان منبع،۱۳۸۹).

کلیشه های جنسیتی و شیوه های اسناد دهی در خشونت خانگی

به طور کلی ما مایل هستیم علل زیر بنایی رفتار خود و دیگران را بفهمیم تا دقیقا دریابیم که چرا خود یا دیگران تحت شرایط خاص به شیوه های مشخص و معین عمل می‌کنیم این فرایند را اسنادهی ارتباطی می‌گویند(گاتمن، ۱۹۹۸ به نقل از خجسته مهر، کوچکی، رجبی۱۳۹۱). اسنادهای ارتباطی به طور کلی شامل دو نوع اصلی اسنادهای علی و اسنادهای مسئولیت هستند اسنادهای علی بر جایگاه اسناد(درونی- بیرونی)، پایداری و ثبات و کلی یا جهان شمول بودن تأکید دارد در حالی که اسنادهای مسئولیت بر عمدی و آگاهانه بودن رفتار خودخواهی همسر خاطی و سرزنش تأکید می‌کند(توتارل-کیسلاک و کاوسوقلو، ۲۰۰۶ به نقل از همان منبع).

همان‌ طور که گفته شد یکی از اولین فرمول بندی های نظریه اسناد در کارهای هایدر مشاهده شد که اسنادها را به دو نوع موقعیتی و شخصی تقسیم کرد بعد از او افرادی مانند دا ویس، جونس، شاور وکلی نیز نظریاتی ارئه دادند اما یکی از جامع ترین نظریه ها نظریه وینر می‌باشد که بیان داشت بین اسنادهای شخصی و موقعیتی اسنادهای دیگری هم می‌تواند وجود داشته باشد به نظر وی بازده های رفتاری نه فقط به به عوامل درونی(شخصی) یا بیرونی (موقعیتی) بلکه به عواملی که پایدار و ناپایدار قابل کنترل و غیرقابل کنترل هستند نیز نسبت داده می شود (محمد زاده، لامعی، لامعی۱۳۹۰).

اغلب کشورهای صنعتی غرب به ویژه ایالات متحده جهت گیری فرد گرایانه ‌دارند به این معنا که برای استقلال و ابراز وجود ارزش زیادی قایل هستند برعکس بسیاری از فرهنگ های غیر غربی دارای جهت گیری جمعی هستند که به وابستگی متقابل افراد به یکدیگر در جامعه تأکید می ورزد. چنین واقعیتی این احتمال را مطرح می‌کند که برخی از اثرات اسنادی مورد بحث ما جهانی نباشد بلکه صرفا منعکس کننده جهت گیری فردگرایانه در جامعه هایی باشد که تحقیقات در آن صورت گرفته است به عنوان مثال ممکن است این فقط جهت گیری فردگرایانه جوامع غربی و نه نوعی ویژگی همگانی آدمی در پردازش اطلاعات باشد که به ما رهنمود می‌دهد تا مردم را برحسب صفات شخصیتی آنان توصیف کنند یا اعمال آن ها را به شخصیت فردی آن ها اسناد دهند نه به موقعیت. مثلا ژپنی ها که جوامع جمع گرا هستند در پاسخ به سوال من کیستم یک چهارم آمریکایی ها صفات روانشناختی مانند من خوش بین هستم را استفاده می‌کردند و سه برابر آمریکایی ها از نقش ها و بافت های اجتماعی مانند عضو باشگاه نمایش هستم نام برده بودند. جالب اینکه وقتی بافت اجتماعی مشخص شد ژاپنی ها بیش از آمریکایی ها در توصیف خود مضامین روانشناسی به کار بردند مانند من تنبل هستم. این خود نشان می‌دهد که رفتار خود را وابسته به موقعیت می دانند (کوزنیز به نقل از اتکینسون و همکاران،۱۳۸۵).

بررسی های مشابه دیگر نشان داد که مردم اروپا و آمریکای شمالی به مراتب بیشتر از آمریکایی ها احتمال دارد خود را با اصطلاحات گرایش شخصی توصیف کنند (ترافیموف، تریاندیس، گوتو،۱۹۹۱؛ تریاندیس،۱۹۸۹، به نقل از اتکینسون و همکاران،۱۳۸۵).

تحقیق میان فرهنگی دیگری در پی تعیین این احتمال برآمد که آمریکایی ها نسبت به هندوها در هند تبیین های گرایشی را بر تبیین های موقعیتی ترجیح می‌دهند و از هر آزمودنی خواسته می شد که کار اخیر شخصی را شرح دهد که او را خوب می شناسد، آزمودنی های آمریکایی بیشتر از هندوها تبیین های گرایشی مثل او تا حدودی بی مبالات و بی ملاحظه است و کمتر از آن ها تبیین های موقعیتی مثل دید کم بود و دوچرخه دیگر تند می‌رفت را ارائه کردند ( میلر،۱۹۸۴ به نقل از اتکینسون و همکاران،۱۳۸۵).

در یک نگاه اجمالی به نظر می‌رسد نتایج حاصله دلالت بر این دارد که مردم فرهنگ های جمع گرای آسیایی کمتر احتمال دارد مرتکب خطای بنیادین اسناد شوند تا آمریکایی ها و مردم جامعه های فردگرا. عوامل موقعیتی عملا نقش مهمتری در تعیین رفتارهای مردم جمع گرا بازی می‌کند.(رأس و نیزبت،۱۹۹۱).

در نتیجه در فرهنگ های جمع گرا زن خوب، یا مادر است و یا همسر و او هیچ گونه امکانی برای ابراز وجود به شکل دیگری ندارد و زن در چنین فرهنگی به گونه ای تربیت می شود که که قبل از خودیابی و ابراز وجود خانواده را بر خویشتن مقدم دارد، زیرا رفتارهای او با ملاک وضعیت خانواده سنجیده می شود و البته خانواده نیز باید در خدمت جامعه باشد تخطی از این ارزش های جامعه انحراف بوده و با سرکوب و تنبیه مواجه می شود به علاوه چون حفظ نظم با حضور کارکردی خانواده تعریف می شود خشونت درونی آن معمولا پنهان می شود و این پنهان کاری برای حفظ سلامت جامعه انجام می شود (محمدی اصل،۱۳۸۸).

در این فرهنگ که زن با اطاعت کردن به برقرای آرامش کمک می‌کند مرد فرصت تحقیر و تمسخرو خشونت علیه زنش را به دست می آورد این علی‌رغم واگذاری مهم ترین مسولیت اجتماعی یعنی مادری به وی است دیگران این وضعیت را به خستگی شوهر و ناتوانی زن در ارتباط با وی منسوب می دارند زن باید برای حفظ شوهر به برنامه ریزی و اجرای موفق دست بزند ولی شکستن نه به شرایط که به قضا و قدر منسوب می‌گردد(همان منبع).

والکر علاوه بر سندرم زنان کتک خورده دو تئوری دیگر نیز در خصوص زنان کتک خورده مورد بحث قرار داد که عبارتند از تئوری سیکل خشونت و درماندگی آموخته شده (کمپ۱۹۸۴، والکر۱۹۸۹ به نقل از ربانی و جوادیان ۱۳۸۶).

از جمله محققانی که از این معیار برای اندازه گیری هزینه های نمایندگی بهره جسته اند می توان به دوکاس، کیم، و پانتزالیس^[۲۵] (۲۰۰۰) مک نایت و ویر^[۲۶] (۲۰۰۸) و دوکاس، مک نایت و پانتزالیس^[۲۷] (۲۰۰۵) اشاره نمود.

برای اندازه گیری فرصت های رشد می توان از معیارهای مختلفی همچون رشد فروش، رشد سود عملیاتی و شاخص Q توبین و …. استفاده نمود. در این تحقیق برای اندازه گیری هزینه های نمایندگی از تعامل بین فرصت های رشد و جریان های نقد آزاد استفاده گردیده و همچنین مطابق با تحقیقات پیشین شاخص Q توبین به عنوان معیاری برای اندازه گیری فرصت های رشد استفاده شده است.

۲-۲-۴تأثیر سهام‌داران عمده مالی بر هزینه های نمایندگی

در خصوص تأثیرات احتمالی سرمایه‌گذاران نهادی مالی بر هزینه های نمایندگی بحث‌های مختلفی از سوی صاحب‌نظران صورت گرفته است. هنگامی که مالکان عمده شرکت خود از گروه شرکت‌های سرمایه‌گذاری باشند مدیران پرتفوی این شرکت‌ها نقش وکیل و ‌سهام‌دارانشان نقش موکل را دارند. همزمان با ارزیابی عملکرد شرکت‌های بورسی توسط مدیران پرتفوی شرکت سرمایه‌گذاری، عملکرد خود این مدیران نیز از سوی سهام‌داران شرکت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بازده پرتفوی شرکت سرمایه‌گذاری نقش تعیین‌کننده‌ای در تثبیت یا تزلزل موقعیت شغلی مدیران شرکت خواهد داشت.

همچنین هنگامی که سهامدار نهادی از نوع نهادهای مالی باشد با توجه به تجربه، تخصص و توانایی ارزیابی و مدیریتی بالای خود می‌تواند با بهره گرفتن از حق رأی بالایی که دارد نظارت بهتر و مؤثرتری بر مدیریت شرکت سرمایه‌پذیر اعمال کند و انتظار می‌رود حاصل این نظارت ارائه توصیه های لازم، افزایش بازده و بهبود عملکرد شرکت سرمایه‌پذیر باشد .(‌فصل‌نامه بورس اوراق بهادار،داود جعفری سرشت،۱۲)

۲-۲-۵جریان های نقد آزاد

تا کنون تعاریف متعددی از جریان های نقد آزاد توسط صاحب‌نظران و محققان مختلف ارائه شده است که به تعدادی از مهمترین آن ها اشاره می شود:

جنسن ^[۲۸](۱۹۸۶) برای اولین بار تئوری جریان های نقد آزاد را تبیین و درآن تعریفی از جریان های نقد آزاد شرکت ارائه کرد به نظر وی جریان های نقد آزاد عبارت است از وجوه نقد در دسترس واحد تجاری (نقد حاصل از عملیات) پس از کسر وجوه لازم جهت سرمایه گذاری در پروژه هایی که دارای خالص ارزش فعلی مثبت می‌باشند به طوری که جریان نقدی حاصل از چنین پروژه هایی بر مبنای یک نرخ هزینه سرمایه قابل اتکا تنزیل شده باشد. ‌بنابرین‏ از نظر وی لازم است ابتدا پروژه از نظر خالص ارزش فعلی ارزیابی و در صورت مثبت بودن آن وجوه لازم برای سرمایه گذاری در چنین پروژه هایی از جریان وجه نقد در دسترس واحد تجاری کسر گردد.

۲-لن و پولسن ^[۲۹](۱۹۸۹) از دیدگاه آن ها جریان های نقد آزاد برابر است با سود عملیاتی قبل از هزینه استهلاک و پس از کسر وجوه پرداختی بابت مالیات، هزینه بهره، سود پرداختی به سهام‌داران عادی و ممتاز.

۳-کاپلند، کولر و مورین ^[۳۰](۱۹۹۴) جریان های نقد آزاد را برابر با سود عملیاتی پس از مالیات به علاوه هزینه های غیر نقدی و پس از کسر افزایش در سرمایه در گردش و سرمایه گذاری در دارایی ثابت تعریف می‌کنند (فرناندز^[۳۱]، ۲۰۰۴،۶۹).

۲-۲-۵-۱اهمیت جریان های نقدآزاد

هرچند در صورت جریان وجه نقد ، رقم جریان وجه نقد عملیاتی به عنوان معیاری برای ارزیابی توانایی شرکت در ایجاد وجه نقد آتی شمرده می شود ، لکن بسیاری از تحلیل گران اعتقاد دارند این جریان های نقدی نه تنها باید جهت حفظ سطح جاری عملیات واحد تجاری و انجام سرمایه گذاری های مورد نیاز استفاده شود که قسمتی از آن باید به عنوان پرداخت سود سهام به سهام‌داران و مالکان شرکت در نظر گرفته شود . ‌بنابرین‏ وجه نقد عملیاتی به تنهایی نمی تواند معیاری برای ارزیابی توان شرکت در ایجاد جریان های نقد آتی تلقی گردد و لازم است معیارهای دیگری چون جریان های نقد آزاد هم مورد محاسبه قرار گرفته و در ارزیابی ها لحاظ شوند.

از طرف دیگر معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد هم چون سود خالص و سود قبل از بهره و مالیات معیارهایی هستند که بر مبنای سیستم تعهدی حسابداری به دست آمده اند و با مد نظر گرفتن توجه بسیار گسترده به موضوع هموارسازی و دستکاری در اقلام تعهدی و نتایج به دست آمده از این تحقیقات ، رونق سابق را از دست داده‌اند . در نقطه مقابل رقم جریان های نقد آزاد یک رقم منحصر به فرد است به دلیل اینکه اجزای تشکیل دهنده این ارقام فاقد رقم اختیاری است ، امکان اعمال نظر مدیریت در این ارقام وجود ندارد و از این رو می‌تواند به عنوان معیار مناسبی جهت ارزیابی عملکرد استفاده شود (نوروش و ابراهیمی، ۱۳۸۸ ۴۵-۴۶) .

۲-۲-۵-۲جریان های نقد آزاد و سرمایه گذاری بیش از حد بهینه

در شرایطی که بازارهای سرمایه کارا باشند، هیچ گونه ارتباطی بین میزان فعالیت‌های سرمایه گذاری شرکت و جریان های نقدی ایجاد شده در داخل شرکت برقرار نخواهد بود اگر شرکت نیازمند وجه نقد اضافی جهت تامین مالی سرمایه گذاری باشد به راحتی می‌تواند آن را از طریق بازارهای سرمایه خارجی تامین نماید ، همچنین اگر شرکت از وجه نقد اضافی مازاد بر احتیاجات سرمایه گذاری در پروژه های با خالص ارزش فعلی مثبت برخوردار باشد می‌تواند جریان نقدی آزاد را به بازارهای خارجی عرضه نماید. با این حال شرکت ها در چنین شرایط ایده آلی فعالیت نمی نمایند . موانع فراوانی به سرراه مدیران جهت تامین جریان‌های نقدی مورد نیاز از بازارهای سرمایه وجود دارند. علاوه بر این ، هزینه های قابل ملاحظه در ارتباط با فعالیت‌ها و عملیات نظارت بر مدیریت شرکت به منظور کسب اطمینان از سرمایه گذاری جریان های نقد آزاد در بازارهای سرمایه خارجی وجود دارند. در حالت تعادل ، این گونه موانع موجود در بازار به برقراری رابطه مثبت بین فعالیت‌های سرمایه گذاری شرکت ها و جریان های نقدی ایجاد شده در داخل شرکت کمک می کند (ریچاردسون^[۳۲] ، ۲۰۰۶،۹۶).

الف- اوصاف جوهری

در حقوق ایران بعضی از اوصاف کالا، وصف اساسی هستند که هر گونه اشتباه یا تخطی ‌در مورد آن ها یا فقدان آن ها وصف جوهری تلقی شده، عقد را از اساس باطل می‌سازد. قانون مدنی ایران در ماده ۳۵۳ بیان می‌دارد که:« هرگاه چیز معین به عنوان جنس خاص فروخته شود و در واقع از آن جنس نباشد باطل است…». جنس معامله به عنوان اصلی ترین معیار و ملاک تشخیص وصف اساسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. معیار تشخیص جنس و وصف اساسی بودن نیز با توجه به ضابطه عرفی آن است. اما با این حال همان طور که ماده ۳۵۳ نیز بیان می‌کند عدم تطابق کالا با جنس خاصی که مورد توافق قرار گرفته است در صورتی موجب بطلان قرارداد می شود که طرفین قرارداد، عقد را بر مبنای آن بسته باشند و به تعبیر ماده «به عنوان جنس خاص» مورد معامله قرار بگیرد. در حقیقت اراده طرفین معیار تشخیص جنس خاص یا همان وصف اساسی کالا است و اگر طرفین صراحتاً یا ضمناً توافقی در این خصوص نکرده باشند، تشخیص عرف در این خصوص راهگشاست. ماده ۲۰۰ قانون مدنی نیز در این خصوص حکم مشابهی دارد. مطابق این ماده: «اشتباه وقتی موجب عدم نفوذ معامله است که مربوط به خود موضوع معامله باشد». حقوق دانان ما فقدان اوصاف ذاتی یا اساسی را عیب تلقی ننموده اند. مبنای شرعی این حکم، قاعده «ما قُصِدَ لَم یَقَع و ما وَقَعَ لَم یُقصَد» می‌باشد. زیرا فقدان این اوصاف، موضوع عقد را دگرگون می‌سازد.

در بیشتر موارد، از جمله جایی که اشتباه درباره ذات مورد معامله یا اوصافی است که در دید عرف، اساس معامله را تشکیل می‌دهد، دو طرف از انگیزه های یکدیگر بر مبنای متعارف آشنا می‌شوند و نیازی به تصریح در عقد وجود ندارد. ولی در موردی که باعث و محرک شخص، وصف خاصی است که در نوع آن معامله علت عمده عقد محسوب نمی شود، بایستی آن را با طرف قرارداد درمیان گذارد و عقد بر مبنای آن واقع شود^[۱۷۶].

ب- اوصاف غیر جوهری

قانون مدنی ایران، فقدان وصف غیر جوهری یا غیر اساسی – که ماهیت مورد تعهد را دگرکون نمی کند- را موجب حق فسخ دانسته است. اگر این اوصاف از جمله اوصافی باشد که در اراده طرفین وصف اساسی نبوده و از اوصاف فرعی یا ثانوی محسوب گردد، در آن صورت موجب بطلان عقد نشده و فقط اختیار فسخ معامله را به طرف مقابل می‌دهد. البته لازم به ذکر است که حکم فوق در خصوص عین معین صادق است و اگر مورد معامله کلی باشد، اوصافی که برای آن ذکر می شود شرط صفت به معنای مصطلح نیست، بلکه این اوصاف برای این است که مورد معامله از بین انواع دیگر آن تمیز داده شود، لذا در خصوص مورد تعهدی که مال کلی است بحث انحلال عقد مطرح نمی شود، بلکه متعهدله پس از تعذر الزام متعهد به انجام تعهد، به عنوان آخرین حربه می‌تواند قرارداد را فسخ نماید.

به موجب ماده ۲۳۵ قانون مدنی:« هرگاه شرطی که ضمن عقد شده است شرط صفت باشد و معلوم شود آن صفت موجود نیست، کسی که شرط به نفع او شده است خیار فسخ خواهد داشت». پس ضمانت اجرای تخلف از شرط صفت، ایجاد حق فسخ برای طرفی است که از آن زیان می‌برد. بدون تردید وصف مشروط مورد نظر، یکی از انگیزه های تراضی به انجام معامله است. یعنی باعث ایجاد شوق و رغبت به خرید کالا می‌گردد، اما نقش این انگیزه چنان نیست که رکن عقد قرار گیرد و ستون تراضی باشد، به همین جهت فقدان آن به اصل تراضی صدمه نمی زند و عقد را باطل نمی کند، اما در هر حال اراده طرفین به طور کامل محقق نشده و با رضای واقعی آنکه از فقدان وصف زیان می‌برد مخالف است. پس برای حفظ عقد از یک سو و جبران ضرر ناشی از آن از سوی دیگر، قانون گذار به زیان دیده حق فسخ می‌دهد. خیار فسخ در این فرض ویژه موردی است که وصف مورد نظر جنبه فرعی داشته باشد و به جهت اصلی عقد مربوط نشود. برای مثال اگر در خرید یک دستگاه خودروی تریلی شرط شود که خودروی مذبور ساخت کشور ژاپن باشد، اما بعد از عقد معلوم گردد که خودروی مذبور ساخت کشور فوق نیست، ظاهر این است که این شرط رکن تراضی یا همان وصف اساسی کالا نیست بلکه صفت کمال آن است. ‌بنابرین‏ نمی توان ادعا کرد که آنچه واقع شده با آنچه مقصود بوده مطابقت ندارد، اما هرگاه وصف مشروط علت غایی و موضوع اصلی تراضی باشد، فقدان آن سبب بطلان عقد است نه ایجاد خیار. مثلا در فروش کوزه ای باستانی، طرفین قرارداد به جنس مبیع و صورت نوعی و عرفی آن بی اعتنا هستند و بهای گزاف را در برابر وصف باستانی کوزه می پردازند. پس اگر این وصف در قرارداد شرط شود باید آن را قید تراضی شمرد و تخلف از آن سبب بطلان عقد است^[۱۷۷].

گفتار سوم: خیار رؤیت و تخلف از وصف و حق اصلاح مورد تعهد در حقوق ایران

ممکن است یکی از متعاملین یا هیچ کدام از آن ها مال مورد معامله را ندیده باشند و مال را فقط با ذکر اوصاف یا از روی نمونه معامله کرده باشند. حال اگر بعد از معامله معلوم شود مورد معامله دارای اوصافی که ذکر شده یا مطابق نمونه نیست، در این صورت اختیار فسخ معامله به نفع کسی که وصف مورد نظر به نفع وی در معامله آمده وجود خواهد داشت که به آن خیار رؤیت و تخلف از وصف می‌گویند.

در حقوق ایران، عقیده بر این است که خیار رؤیت و تخلف از وصف فقط در مبیع عین معین به وجود می‌آید و اگر مبیع کلی فی الذمه باشد( مانند یک تن شکر یا ده خروار گندم با اوصاف معین) خیار مذبور وجود نخواهد داشت، چه در بیع کلی هنگامی بایع تعهد خود را انجام داده و مشتری مالک مبیع می‌گردد که کالایی که دارای اوصاف و مشخصات مذکور یا منظور در قرارداد باشد تحویل شود و اگر فروشنده کالایی را که مطابق اوصاف قراردادی نیست تحویل دهد، خریدار مکلف به قبول آن نیست و در صورت رد خریدار، بایع باید کالایی را که دارای اوصاف مقرر باشد تسلیم کند^[۱۷۸]. ماده ۴۱۴ قانون مدنی در این باره می‌گوید: « در بیع کلی خیار رؤیت نیست و بایع باید جنسی را بدهد که مطابق با اوصاف مقرر بین طرفین باشد». لذا در این موارد حق اصلاح مورد تعهد برای متعهد قرارداد باقی است و وی می‌تواند نسبت به اصلاح مورد تعهد و تحویل کالای مطابق با قرارداد اقدام نماید. هر چند متعهدله نیز حق الزام متعهد به اجرای قرارداد را دارد و قانون گذار نیز بیشتر ‌به این جنبه از قرارداد نطر داشته است، اما به هر حال حقی را برای متعهد به وجود آورده است تا عدم اجرا یا اجرای ناقص خود را کامل کند. هرگاه وصفی که خریدار درباره آن به اشتباه افتاده است، وصف اساسی یا جوهری یا ذاتی باشد، تغایر میان آن چه وصف شده با واقعیت سبب بطلان عقد است؛ مانند این که جنس کالا قالیچه وصف شود، در حالی که بعد از رؤیت معلوم گردد که گلیم بوده است^[۱۷۹].

منظور از اعتبار یا پایائی آزمون، به دست آوردن نمرات و نتایج تقریبا یکسان در دفعات متعدد اجرای آزمون می‌باشد. در بحث اعتبار با این سؤال روبرو هستیم که نمونه آزمایش مورد نظر ما تا چه حد معرف دقیق مرجع وسیع‌تر و کلی تر پاسخ هایی است که از آن مشتق می شود.

در تحقیق حاضر جهت سنجش پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. شکل کلی این روش عبارت است از:

α: ضریب آلفا

k: تعداد سوالات

: واریانس مربوط به سوال i ام

: واریانس کل آزمون

ضریب آلفای کرونباخ در این تحقیق در حدود ۸۱/۰ می‌باشد که نشان دهنده پایایی نسبتا مطلوب ابزار پرسشنامه است. در خصوص پرسشنامه مقایسه زوجی عوامل با محاسبه ضریب ناسازگاری ماتریس‌ها دقت و صحت پاسخ خبرگان سنجش می‌گردد که چنانچه ضریب سازگاری کمتر از ۱/۰ باشد ماتریس‌ها سازگار و قضاوت خبرگان مورد قبول می‌باشد.

۳-۶- معرفی مدل و مراحل تحقیق

در این تحقیق پس از مطالعه کتابخانه ­ای با توجه به اطلاعات به دست آمده، به ارائه پرسشنامه روش دلفی به شناسایی عوامل اصلی و فرعی مؤثر و سپس با بهره گرفتن از پرسشنامه مقایسات زوجی عوامل اصلی و فرعی مؤثر وزن دهی گردید. ‌بنابرین‏ تحقیق حاضر با هدف ارزیابی مالی شرکت های بیمه که در بورس اوراق بهادار تهران فعال هستند طی مراحل زیر انجام می پذیرد.

مرحله ۱: استخراج عوامل مؤثر به استناد ادبیات تحقیق

در این مرحله با بررسی ادبیات موضوعی موجود مرتبط با این تحقیق، مدل اولیه تحقیق انتخاب شده است در این مدل عوامل مؤثر در ارزیابی شرکت های بیمه مشخص می‌گردد.

مرحله ۲: استفاده از روش دلفی به منظور بومی­سازی چهارچوب مفهومی اولیه پژوهش و شناسایی دقیق عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر عملکرد مالی

در این مرحله پرسشنامه­ ای مطابق جدول(۳-۱) طراحی شد که در آن عناصر چهارچوب مفهومی در قالب دو جدول ارائه شدند (یک دسته عوامل اصلی و دسته دوم عوامل فرعی مؤثر بر عملکرد مالی شرکت های بیمه).در این پرسشنامه میزان مربوط بودن هر عامل با موضوع، بر اساس طیف ۱ تا ۱۰ تعیین شد. ۱ به معنی ارتباط بسیار ناچیز عامل مورد نظر با موضوع و ۱۰ به مفهوم ارتباط بسیار بالا و سایر اعداد نیز بین این دو وضعیت­اند. ضمناً جداولی مجزا برای شناسایی سایر عوامل هر دسته که ممکن است به عنوان عوامل مؤثر بر عملکرد مالی شرکت های بیمه تلقی شوند اما در این چهارچوب به آن ها اشاره نشده است، در نظر گرفته شده است. برای افزایش درک خبره­ها از عوامل مورد مطالعه، تعاریف مختصری از این عوامل به پرسشنامه پیوست شده است.

مرحله ۳: وزن دهی و اولویت بندی عوامل با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی گروهی(GAHP)

فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامع ترین سیستم‌های طراحی شده برای تصمیم گیری با معیارهای چندگانه است.این تکنیک امکان فرموله کردن مسأله را به صورت سلسله مراتبی فراهم می‌کند.همچنین امکان در نظر گرفتن معیارهای مختلف کمی وکیفی را در مسأله دارد ( قدسی پور، ۵، ۱۳۷۹). لذا در این مرحله با بهره گرفتن از پرسشنامه مقایسات زوجی و با تجمیع نظر خبرگان به وزن دهی و اولویت بندی عوامل مدل خواهیم پرداخت. برای تسهیل کسب دانش و قضاوت خبره­ها و صرفه­جویی در زمان، پرسش­ها در قالب جداول مقایسات زوجی استاندارد روش فرایند سلسله مراتبی مطابق جدول(۳-۲) طراحی شد و از خبره­ها خواسته شد برای پاسخ به پرسش­ها، اگر اهمیت عامل سمت راست بیشتر از عاملی است که در سمت چپ جدول قرار دارد، بر اساس سطح اهمیت آن عامل، در سمت راست جدول علامت بزنند. به همین ترتیب اگر اهمیت عاملی در مقایسه با عامل سمت چپ جدول کمتر است، در سمت چپ جدول علامت بزنند.

مرحله ۴: ارائه الگو ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه

در این مرحله با بهره گرفتن از تجزیه و تحلیل داده های سه مرحله قبل به جمع بندی الگو می پردازیم می پردازیم.

مرحله ۵: رتبه بندی شرکت های بیمه

همان گونه که اشاره شد شرکت های بیمه حاضر در بورس اوراق بهادار تهران شامل: آسیا، البرز، پارسیان، دانا و ملت می‌باشند. در پایان با بهره گرفتن از صورت های مالی این شرکت ها و اطلاعات مربوط به بورس اوراق بهادار، به رتبه بندی این شرکت ها می پردازیم.

۳-۷– روش گردآوری داده ­ها

ابزارهای جمع‏ آوری داده ها و اطلاعات عبارت خواهند بود از: مراجعه به اسناد و مدارک، مشاهده و به‌ خصوص مصاحبه و پرسشنامه. نکته قابل ذکر اینکه، در تحقیقات مدیریتی در ایران، به احتمال زیاد روش پرسشنامه به عنوان رایج­ترین ابزار تحقیق بهتر می‌تواند نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران را تأمین نماید.

طی انجام این پژوهش در سه مرحله و در هر مرحله با روشی جداگانه اطلاعات جمع ­آوری شده است. روش­های به کار گرفته شده شامل مطالعات کتابخانه ­ای، مصاحبه با مدیران و خبرگان و رجوع به اسناد و مدارک و صورت های مالی شرکت ها هستند. در مرحله اول با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانه ­ای و مقالات در دسترس ‌در مورد موضوعات مرتبط و نیز مراجعه به اطلاعات سایت­های اینترنتی و انجام مصاحبه ­هایی با مدیران و خبرگان، عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر
عملکرد مالی شرکت های بیمه جمع ­آوری گردید. با هدف تأیید و تعیین اهمیت این عوامل و تبدیل شاخص­ های کیفی به کمی، پرسشنامه شماره یک شامل جدولی مرکب از عوامل اصلی و فرعی در قالب طیف ده­گانه از اهمیت خیلی کم (عدد یک) تا اهمیت خیلی زیاد(عدد ده ) طراحی و میانگین اهمیتی برای هر کدام از معیارها محاسبه شد و از خبرگان خواسته شد به بومی­سازی عوامل اقدام کنند. در این مرحله با توجه به مطالعه تحقیقات مشابه و با بهره گرفتن از نظر خبرگان طی مباحثات حضوری و با در نظر گرفتن میانگین اهمیت محاسبه شده و اجزائ مدل دلفی، بومی گردید.

در مرحله سوم، به منظور وزن­دهی به عوامل بر اساس پرسشنامه شماره دو (به شرح پیوست یک) شامل ماتریس مقایسات زوجی به خبرگان تحویل و تشریح شد. در نهایت با استناد به مدارک و مستندات معتبر بورسی و صورت های مالی، شرکت ها رتبه بندی گردیدند.

۳-۸- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها

در این تحقیق می‌خواهیم مدلی جهت ارزیابی عملکرد شرکت های بیمه فعال در بورس اوراق بهادار ارائه نموده و این شرکت ها را رتبه بندی نماییم. لذا ابتدا عوامل اصلی مؤثر در عملکرد شرکت های بیمه فعال در بورس که از طریق بررسی پژوهش‌های داخلی و خارجی صورت گرفته شناسائی و پس از دسته بندی این عوامل، با بهره گرفتن از تکنیک دلفی در راند های مختلف به فاکتور های مدل می‌رسیم. سپس با بهره گرفتن از روش تحلیل گروهی سلسله مراتبی^[۵۷] به اولویت بندی عوامل تاثیرگذار می پردازیم. پرسشنامه روش AHP به صورت زوجی و استاندارد می‌باشد لذا از روایی لازم برخوردار است. جهت سنجش پایایی، صحت و دقت ‌پاسخ‌گویی‌ خبرگان نرخ ناسازگاری ماتریس های مقایسات زوجی بررسی می‌گردد، چنانچه میزان ناسازگاری کمتر از ۰٫۱ باشد قضاوت های خبرگان قابل استناد می‌باشد.